Amfizem Nedeni, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Amfizem, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarının bir türüdür. Genel olarak akciğerlerdeki hava keseciklerinin hasar görmesi sonucu öksürük ve solunum güçlüğü meydana gelmesi olarak tanımlanabilir.
İçindekiler
Tanımı
Amfizem, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarının (KOAH) bir türüdür. Akciğerlerdeki hava keseciklerinin elastikiyetini kaybederek genişlemesi anlamına gelir. Akciğerlerde kan dolaşımından sorumlu olan alveoller; hava keseciklerinin zarar görmesi durumunda görevini yapmakta zorlanırlar. Akciğerlerdeki hava kesecikleri ne kadar zarar görürse kan dolaşımı ve dolayısıyla oksijen alışverişi o kadar zorlanır. Böylece kişide öksürük ve solunum güçlüğü meydana gelir.
Paraseptal amfizem ve cilt altı amfizem gibi amfizem tipleri vardır. Amfizem tipleri; akciğer yapısında neden oldukları değişime göre sınıflandırılır. Bunlar; sentriasiner, panasiner, sentrilobüler ve irregüler tipte olan amfizemlerdir. Her tipin akciğere verdiği hasar farklı seviyededir ancak gösterdikleri belirtiler değişiklik göstermez. Akciğer amfizemi nedir sorusuna cevap verdiğimize göre belirtilerinin neler olduklarını anlatmaya başlayalım.
Amfizem Nedenleri
Akciğer amfizemi nedenleri incelendiğinde; hastalığın %85 gibi büyük oranda sigara içmekten kaynaklandığı görülmüştür. Bu, her sigara içenin amfizem hastalığına yakalanacağı anlamına gelmez, yalnızca genetik olarak amfizeme duyarlı bünyelerde gelişir hastalık. Amfizeme neden olan sigara dışında etkenler de yok değildir fakat belirttiğimiz gibi sigaranın amfizem üzerindeki etkisi çok büyüktür. Diğer etkenler genelde iş yerlerinde maruz kalınan kimyasallar ve ısınmak için kömür sobası kullanan kişilerin maruz kaldığı soba dumanından kaynaklanır. Sigara dışında amfizeme neden olan diğer risk faktörleri şunlardır:
- Hava kirliliği
- Mineral tozları olarak bilinen kum, çakmaktaşı ve kömür tozu gibi tozlar
- Düşük vücut ağırlığı
- Çocukluk çağında yaşanan solunum bozuklukları
Yapılan çalışmalarda pasif içicilik olarak tabir edilen sigara dumanına maruz kalmanın da amfizem hastalığına neden olabileceği görülmüştür. Aktif olarak sigara içmek ise amfizemi hızlandırır.
Alfa-1 Antitripsin Eksikliği olan kişiler de amfizeme yakalanma bakımından yüksek risk taşırlar. Alfa-1 Antitripsin akciğer alveollerini ve hava keseciklerini hasarlara karşı koruyan karaciğerler tarafından üretilen bir proteindir. Eksik olması akciğer amfizemi oluşumuna zemin hazırlar. Alfa-1 Antitripsin Eksikliği genetik bir hastalıktır. Alfa-1 Antitripsin Eksikliği olan kişiler sigara içmeksizin erken yaşlarda amfizem ile tanışabilirler.
Akciğer amfizemi bulaşıcı bir hastalık değildir. Yani bir kişiden başka bir kişiye geçmesi mümkün değildir.
Akciğer Amfizemi Belirtileri
Amfizemin ilk evrelerinde görülen en önemli semptomlarından ikisi nefes darlığı ve öksürüktür. Bunlar ilk başlarda özellikle egzersiz ve fiziksel zorlamaların ardından görülür. Bu sebeple çoğu kişi ilk evrelerde amfizem hastalığı olduğunun farkına varamaz. Hastalık ilerledikçe dinlenme esnasında bile nefes alıp vermek zorlaşır. Amfizemin tam olarak oluşması yıllar sürebilir. İlk belirtilerden sonra karşılaşılması muhtemel belirtiler şunlardır:
- Yorgunluk
- Hırıltılı nefes alıp verme
- İştah kaybı ve kilo verme
- Kaygı ve depresyon problemleri
- Uyku sorunları
- Oksijen eksikliği nedeniyle oluşan baş ağrısı
- Oksijen eksikliği nedeniyle dudak ve tırnakların mavimsi renge dönüşmesi
Bunlar gerekli tedavi uygulanmazsa ölümcül olabilecek çok ciddi problemlerdir. Bu belirtilerle karşılaştıysanız derhal tıbbi yardım almanız gerekir.
Teşhisi
Doktorunuz öncelikle sigara kullanıp kullanmadığınızı ve işyeri veya evinizde tehlikeli duman ve tozlara maruz kalıp kalmadığınız öğrenmek için sorular soracaktır. Ardından tam olarak amfizem teşhisi koyabilmek için bir takım testler yapacaktır. Bunları şöyle sıralayabilir:
- Akciğerlerinizi görebilmek için X-ray veya CT taraması
- Akciğerlerdeki oksijen durumunu görebilmek için kan testi
- Kanınızdaki karbondioksit miktarını ölçmek için arteriyel kan testleri
- Belirtilerin kalp fonksiyonları ilgisi olup olmadığını görmek için EKG testi ve radyo dalgaları
- Akciğerlere giren ve çıkan hava miktarının görülebilmesi için spirometre adı verilen cihaza üfleyerek yapılan solunum fonksiyon testi
Amfizem Tedavisi
Amfizem hastalığı için özel olarak geliştirilmiş bir tedavi yoktur. Uygulamam tedavi yöntemi; belirtileri azaltmayı ve hastalığın ilerlemesini; ilaç tedavileri, oksijen terapileri ve gerekiyorsa ameliyat yapılarak engellemeyi amaçlar.
Eğer sigara içiyorsanız; amfizem tedavi etmenin ilk adımı sigarayı bırakmaktır.
İlaç Tedavileri
Amfizem tedavisinde; nefes alıp vermeyi kolaylaştırmak, öksürük ve nefes darlığını hafifletmek için bronşları açmaya yarayan bronkodilatör tedavisi uygulanır.
Nefes darlığını azaltmak için steroidler kullanılır. Sigara içmeye devam eden kişilerde steroidlerin iyileştirme etkisi olmayacaktır.
Durumu daha da tehlikeli hale getirme ihtimali olan enfeksiyonların oluşumunu engellemek için antibiyotikler de kullanılır.
Oksijen Terapileri
Amfizem geliştikçe akciğerler solunum fonksiyonunu yerine getirmekte zorlanırlar. Oksijen tedavisi akciğerlere oksijen iletilmesini kolaylaştırır. Ev kullanımı için tasarlanmış olan modelleri olan bu cihazlar kişinin nefes alıp verebilmesini kolaylaştırır.
Pulmoner terapi veya yürüyüş gibi aktiviteler de nefes alma kaslarını güçlendirerek belirtilerin azalmasına yardımcı olabilir.
Ameliyat
Akciğer amfizemi hastalığının çok şiddetli ve ölümcül pozisyona geldiği durumlarda akciğeri küçültmek ve yeni bir akciğer nakletmek için ameliyat yapılabilir. Bu ameliyatlar cilt altı amfizem veya paraseptal amfizem fark etmeksizin yalnızca ağır durumda olan hastalar için nadir olarak yapılır.
Pulmoner Rehabilitasyon (Solunum Fizyoterapisi)
Pulmoner rehabilitasyon amfizemi olan hastalar için bir bakım programıdır. Sigarayı bıraktırmak, egzersiz ve sağlıklı bir diyet izleyerek iyileşmeye yardımcı olmayı amaçlar. Bol miktarda su içmek balgam oluşumunu engellemeye yardımcı olur.
Bu tedavide yapılanlar hastalığın genel seyrinde bir değişikliğe yol açmayabilir ancak hastalara bu durumla nasıl yaşanıldığını öğretmeye yardımcı olarak yaşam kalitesini yükseltir.
Kaynaklar
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/8934.php
- https://www.healthline.com/health/emphysema
- http://edergi.sdu.edu.tr/index.php/sdutfd/article/viewFile/2312/2089
- http://www.tjtcvs.org/pdf/pdf_TGKDC_1370.pdf
- https://www.memorial.com.tr/bolumler/pulmoner-rehabilitasyon-unitesi/